©: Peter Karstkarel

Zijldijk is een dijkdorp dat in de 14^e eeuw is ontstaan op de in 1317 aangelegde Fiveldijk. Daarbij was het premonstratenzer klooster Bloemhof van Wittewierum betrokken. Deze orde van ontginners en dijkenleggers stichtte ’t Zandster Voorwerk, nu twee grote boerderijen. In de dijk kwamen twee sluizen, zijlen, om het overtollige water via de Oude Leije te lozen en om scheepvaart mogelijk te maken. Daaraan heeft het dorp zijn naam te danken.

In 1428 is sprake van scheepvaartverkeer bij de Zijldijk. De bewoners zullen zich eerst aan de westzijde van de zuid-noord lopende dijk hebben gevestigd. Nadat in 1444 opnieuw een finke strook kwelderland kon worden ingedijkt lag Zijldijk veiliger, maar verloren de sluizen hun functie. De bebouwing voor de voornamelijk agrarische bevolking zal daarna zijn toegenomen.

Het dorp heeft in de eerste eeuwen van zijn bestaan geen kerk gekregen en was eigenlijk een dijkbuurt. In 1772 is de doopsgezinde vermaning, een zaalkerk met spitsboogvensters, achter de bebouwing van de Fivelweg gesticht. Ervoor staat een woonhuis met een afgewolfd zadeldak, gericht naar het kerkje en met de achterzijde naar de weg. Verderop, op nummer 45, is in 1886 een gereformeerd zaalkerkje gebouwd. Het heeft een gepleisterd front en is voorzien van grote rondboogvensters met ijzeren traceringen. De ernaast gelegen voormalige school is in 1868 tot stand gekomen en verschillende malen verbouwd, de laatste keer tot dorpshuis Het Fivelhoes.

Aan de Fivelweg staan verder vrij ingetogen woonhuizen, daterend vanaf het eind van de 19^de eeuw. In het noorden, nabij de N46 liggen enkele finke boerderijen, op nummer 1 een fraaie kop-hals-romp uit ongeveer 1890 met een onderkelderd voorhuis en omlijstingen om vensters en ingang en ertegenover een Oldambtster type uit circa 1880. Aan de Hondersterweg ligt de Borremaheert, een bijzonder fraai verzorgde stelpboerderij uit ongeveer 1890.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Peter Karstkarel