©: Peter Karstkarel

Zandeweer is in de vroege middeleeuwen ontstaan op een zandwal in het nieuwe land, gevormd in het stroomgebied van de Fivel. In de 14^e eeuw komt het voor het eerst in de bronnen voor als Sondwere, dat wil zeggen: land op het zand. De bebouwing was tot het midden van de 19^de eeuw vooral geconcentreerd langs de Hoofdstraat en de loodrecht daarop staande Poelweg, daarna raakten de Molenhorn en de Veilingstraat bebouwd. Ten westen van het dorp stond de borg Scheltkema die in de 17^e eeuw in bezit raakte van de familie Clant. Sporen van deze familie zijn te vinden in de kerk. De borg is in 1811 op afbraak verkocht en op deze plek staat nu boerderij Scheltkema. Borg Onnema was al in 1805 afgebroken.

De kerk op het hoge kerkhof is grotendeels in de eerste helft van de 13^e eeuw tot stand gekomen. Het is een eenbeukige kerk met een door rondbogige spaarvelden versierde halfronde sluiting. Het interieur wordt gedekt door stenen gewelven en daaronder staat rijk meubilair uit de 18^e eeuw. De aan de zijde van de Hoofdweg staande losse zadeldaktoren is uit de 15^e eeuw.

De oude bebouwing van de Poelweg is, met uitzondering van een paar panden bij de hoek, vervangen door nieuwbouw. Het is wel een sfeervol straatje gebleven. De oudere bebouwing is vooral te vinden aan de Hoofdstraat. Het zijn voornamelijk dwarsgeplaatste panden uit de 18de en 19^de eeuw die ondanks hun eenvoud aan weerszijden van de straat een fraai ensemble vormen. Aan het noordelijke gedeelte staan de oude school (nu dorpshuis) en een gebouw dat herinnert aan de in 1919 opgerichte veiling. In Zandeweer wordt nog steeds (glas)tuinbouw bedreven. Aan de Molenhorn, net als de Veilingstraat bebouwd met jongere woonhuizen, rijst molen Windlust op, een korenmolen uit 1818 die in 1886 werd verhoogd door er een stenen onderbouw met stelling onder te zetten.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Peter Karstkarel