Toornwerd - dorp in Groningen
Toornwerd
Toornwerd is in de vroege middeleeuwen ontstaan als wierdedorp met een radiale structuur. In de 10de en 11e eeuw komt het in bronnen voor als Thornvurth, dat met doornstruiken begroeide wierde betekent. Met de eenzame toren hoog op het restant van de wierde doet het tegenwoordig een andere betekenis vermoeden. Toornwerd is een kerkdorp geweest, maar was niet zelfstandig; de kerk werd bediend door geestelijken uit het nabijgelegen Middelstum. De kerk of kapel, in 1446 gesticht door de heren van Ewsum, is in 1856 door brand verwoest. De laatste restanten zijn in 1818 opgeruimd.
De vrij omvangrijke en zo’n vijf meter hoge wierde is tussen 1883 en 1906 grotendeels afgegraven, waardoor het verband wat uit het dorp is geraakt. Toch kan de oorspronkelijke radiale structuur nog wel worden herkend, vooral aan de oostzijde, waar aan de ringweg of ossengang de meeste, kleinschalige bebouwing staat. Aan de zool van de wierde zijn een paar percelen niet afgegraven, er staan woningen en meest kleine boerderijen op.
In de periode van afgraving heeft men een deel van de opbrengst van de vruchtbare wierdegrond kennelijk gebruikt voor de bouw van een toren. Deze is in 1894 verrezen naar ontwerp van E. de Jonge. De toren is in een mengstijl in drie geledingen met rondbogige vensters en galmgaten opgetrokken, maar door de tussenliggende cordonbanden lijken het zes verdiepingen. Op de hoeken staan overhoekse steunberen die bij de ingesnoerde spits worden bekroond door vaasvormige pinakels. De brede en hoge trappenvlucht naar het kerkhof met onder meer 17de- en 18de-eeuwse graven, is met het ijzeren hek onlangs gerestaureerd.
Tussen Toornwerd en Middelstum rijst aan de Molenweg 6 korenmolen De Hoop op, een met hout beklede stellingmolen op een bakstenen onderbouw die in 1855 is gebouwd. De molen bezit geen maalwerk meer.
Colofon
Bron: Noordboek
