©: Peter Karstkarel

Termunten is een wierdedorp met een rechthoekige structuur. De wierde is waarschijnlijk al voor de jaartelling op een oeverwal opgeworpen, maar in de vroege middeleeuwen is er pas bestendige bewoning op de hoge wierde. Het was in de middeleeuwen een belangrijke handelsplaats bij de kust en aan het riviertje de Munte, waaraan het de naam te danken heeft. Omstreeks 1300 is de Munte afgedamd en is er een uitwateringssluis geslagen. Aan het einde van de middeleeuwen komen de namen ‘in Mentema’ en ‘to der Munten’ voor.

In 1258 stichtten cisterciënzers uit Aduard ten zuiden van Termunten, bij de huidige buurschap Baamsum, het klooster Menterne. De broeders van dit Grijze Monnikenklooster hielden zich onder meer bezig met indijkingen en landontginning. Het is aannemelijk dat het klooster invloed heeft gehad op de kerkbouw van Termunten. De kerk, of liever het restant daarvan, wordt wel als kloosterkerk beschouwd. Er stond een eenbeukige, tufstenen kerk uit de 12^e eeuw die in het derde kwart van de 13^e eeuw is vervangen door een driebeukige kruiskerk. De dwarsarmen zijn aan het eind van de 16de en het schip in de 17^e eeuw gesloopt, waardoor alleen de viering en het koor bewaard zijn gebleven. Het restant vertoont zowel binnen als buiten een excellente uitvoering van de romano-gotiek. De kerk is in de laatste oorlogsmaand ernstig beschadigd en van 1945 tot 1950 gerestaureerd. Toen is ook de wat iele westtoren toegevoegd ter vervanging van een dakruiter.

In het dorp met merkbare hoogteverschillen van de wierde staat ingetogen bebouwing, op enkele expressionistische woningen in de Houwerdastraat na. Aan de entree van de Bongiusweg staat aan de ene zijde een lange rij vrijstaande arbeidershuisjes en aan de andere kant een robuuste Oldambtster boerderij.

Op de hoek van de Abel Olsderweg rijst een molenromp op die bekroond wordt door een belvedère-woning met veel glas en een rondgaand balkon als herinnering aan de stelling.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Peter Karstkarel