©: Peter Karstkarel

Oosterwijtwerd is een wierdedorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan op een kwelderwal aan de oostzijde van de Fivelboezem. Het dorp bezat een radiale structuur die door afgravingen aan het begin van de 20^e eeuw samen met de ringweg is verdwenen. In de middeleeuwen kwam het voor als Oesterwijdewart, wat verklaard is als een met wilgen begroeide wierde. Maar dan wel met ‘ooster’, ter onderscheiding van Westerwijtwerd dat aan de andere kant van de Fivelboezem ontstond.

Bij deze dorpen heeft de geschiedenis een bijzondere loop genomen. In Oosterwijtwerd stond het Huis te Wijtwerd, in 1411 gesticht door ene Ukema. Later kwam het door een huwelijk in het bezit van de Ripperda’s van Westerwijtwerd. Nadat het Ripperda-geslacht in 1744 uitstierf zijn beide borgen in de 18^e eeuw gesloopt.

De Ripperda’s zijn nog aanwezig in Oosterwijtwerd. Het koor van de Mariakerk is in 1925 met schotwerk van het schip afgesloten en lijkt nu met de grafkelder, een zandstenen epitaaf en een drietal rouwborden het mausoleum van de Ripperda’s. De in de eerste helft van de 13^e eeuw gebouwde zaalkerk met een versmald, halfrond gesloten koor kreeg in het midden van de 17^e eeuw een dakruiter – met het Ripperdawapen als windwijzer – nadat de losstaande toren bij het klokluiden was ingestort. De pastorie, een woning met middengang, is in 1896 naast de kerk gebouwd op de weemstee. Tegenover de kerk staat het zaalkerkje Rehoboth uit 1905.

In de Dorpsstraat staan overwegend eenvoudige dwarsgeplaatste woningen uit circa 1900. De woning van ongeveer 1880 op de plaats waar de Dorpsstraat een scherpe bocht maakt is niet ingetogen: het deftige pand heeft in het midden een gepleisterde nis. Het breedste gebouw is het diaconiegasthuis dat blijkens een gevelsteen al in 1707 is gesticht, maar in 1879 is vernieuwd. Bij de samenvloeiing van het Leermenstermaar en Eenumermaar is een aardig buurtje met een café ontstaan.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Peter Karstkarel