©: Peter Karstkarel

Onstwedde is een esdorp dat in de 12^e eeuw is ontstaan op zandgrond te midden van een veengebied in het beekdal van de Mussel Aa. Het dorp ontwikkelde zich bij twee brinken: ’t Wold in het noorden en ’t Loug in het zuiden. De laatste is nog te herkennen. De naam komt in de middeleeuwen voor als Uneswido, Une’s bos. De aanvankelijk agrarische nederzetting is vanaf de 19^de eeuw door de ontginningen van de woeste grond in de omgeving sterk gegroeid. Intussen had zich rond Onstwedde al een kring van essenzwermgehuchten gevormd, omdat de akkers nabij het dorp niet voldoende meer opbrachten.

Onstwedde is een oud kerspel. De aan SintNicolaas gewijde kerk is omstreeks 1500 in laatgotische stijl tegen de losstaande en anderhalve eeuw oudere toren gebouwd. Het vier traveeën diepe schip met hoge spitsboogvensters heeft een vijfzijdig gesloten koor. De ‘juffertoren’ heeft een romp met dik muurwerk om de zware spits te kunnen dragen. Met de gemetselde ingesnoerde spits reikt het geheel tot ruim 41 meter hoogte. De kerk staat buiten de dorpskom en heeft gezelschap gekregen van een eigentijds kerkelijk centrum. De gereformeerde kerk werd in 1869 gesticht, een met lisenen gelede en van spitsboogvensters voorziene zaalkerk. De toren heeft een balustrade en is bekroond met een achtzijdige lantaarn en een spits.

Aan de zuidzijde van de Brink staan enkele gevarieerde boerderijen, twee Westerwoldse uit ongeveer 1870 op 5 en uit 1908 in een neorenaissance op 9. Verder een Oldambtster uit ongeveer 1890 op 15. Aan de Dorpsstraat 13 vinden we een boerderij met een imposant voorhuis van circa 1920 en op 24 een kleine, gave Oldambtster uit ongeveer 1860. De Dorpsstraat is verder gevarieerd bebouwd, met woningen en enkele villa’s. De meeste representatieve villa’s en burgerwoningen liggen aan de Havenstraat – waar op nummer 4 ook het schilderachtige, kleine raadhuis staat – en aan het begin van de Hardingstraat.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Peter Karstkarel