©: Peter Karstkarel

Onnen is een esdorp op de oostelijke fank van de Hondsrug. In bronnen komt het voor het eerst voor in 1323, maar de sporen van eerste bewoning zijn veel ouder. Een rijengrafveld wijst op permanente bewoning van de 5de tot de 9^de eeuw. De vroegst bekende namen zijn Hunne of Unne. Ten oosten stroomde de Hunze en om wateroverlast te beperken zijn daar vanaf de 10^e eeuw dijkjes opgeworpen. Vanaf de tweede helft van de 18^e eeuw werden voor de bemaling van de Onnerpolder molens gebouwd. Bij het Drentsche Diep staat de uit 1857 daterende poldermolen De Briks. Zuidelijker is in 1934 een waterwinstation gebouwd, een expressionistisch complex, ontworpen door A.R. Wittop Koning.

Onnen is in de middeleeuwen geen zelfstandige kerspel geworden. Er staan nu wel kerken. Aan de zuidzijde, aan de Mottenbrink, de gereformeerde kerk (vrijgemaakt). Dit is een zaalkerk met dakruiter, in 1934 gebouwd naar plannen van architect Evenhuis. Aan de Bakkerstraat staat de gereformeerde Koepelkerk, in 1953 gesticht naar plannen van architect Egbert Reitsma. Aan de Dorpsweg is gevarieerde bebouwing te vinden. In het centrum zijn het overwegend woningen uit de eerste helft van de 20^e eeuw, al zitten er ook iets oudere keuterijen en nieuwe woningen tussen. Buiten het centrum staan boerderijen, waaronder een paar grote; zuidelijk één met een rijk gedecoreerd neorenaissance voorhuis van omstreeks 1890 en noordelijk een eenvoudiger exemplaar van het Oldambtster type uit omstreeks 1870. Oudere boerderijen van het Gorecht-type zijn Padlandsweg 3 uit 1783 en de wat jongere Dorpsweg 2 en Onnerweg 3.

Na de Tweede Wereldoorlog heeft het forensisme invloed op Onnen gehad, maar minder dan op andere dorpen. Mogelijk omdat Onnen in 1920 geïsoleerd kwam te liggen achter een rangeerterrein met lijnwerkplaats bij het buurschap Felland. Ver zuidelijk is wel een viaduct over de sporen gelegd van twee liggers met een vakwerkconstructie, rustend op een kloek basement.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Peter Karstkarel