Onderwierum - dorp in Groningen
Het oorspronkelijke wierdedorp Onderwierum ligt zuidelijk van Onderdendam, een jong waterdorp aan het Winsumerdiep. Het is historisch in zekere mate verwant aan Menkeweer, dat onmiddellijk ten noorden van Onderdendam ligt. Onderwierum betekent: wierde van mensen die bij het onland leven. Het sompige onland ligt noordelijker, waar na de middeleeuwen het dorp Onderdendam ontstaat.
Onderwierum en Menkeweer zijn in feite de peetvaders van Onderdendam, beide hebben ze een middeleeuwse kerk bezeten die in de 19de eeuw is afgebroken. De nu als gehucht aandoende dorpen bestaan uit een kerkhof en wat verspreid liggende boerderijenbebouwing.
Onderwierum ligt een kilometer ten zuiden van Onderdendam en halfweg ligt aan de stadsweg de begraafplaats van dit laatste dorp nogal kaal in het land. Het kerkhof van Onderwierum ligt juist heel beschut tussen een paar boerderijen op het door bomen en struiken omzoomde restant van de wierde, die minder sterk is afgegraven dan die van Menkeweer.
Een graspad en een planken brugje leiden ernaar toe. Tussen de oude, uitsluitend liggende zerken ligt een nieuwe steen met de afbeelding van het middeleeuwse kerkje met vrij lage westtoren, die in 1840-’41 is afgebroken. Om het kerkhof staan oostelijk een boerderij met dwarsgeplaatst voorhuis en westelijk twee woonboerderijen van het krimptype, verbouwd en vernieuwd.
Na het graven van het Boterdiep werd Onderdendam steeds belangrijker. Het ging ten koste van de twee wierdedorpen. In 1828 fuseerden de kerken van Onderdendam en Menkeweer en de gemeenschap van Onderdendam. Aan het Winsumerdiep in Onderdendam werd in 1840 een nieuwe kerk gebouwd. Daarna kon de bouwvallige kerk van Onderwierum worden gesloopt. De mooie avondmaalstafel verhuisde naar de nieuwe kerk in Onderdendam.
Aan het kerkhof en de bebouwing eromheen kan nog steeds de betekenis van Onderwierum worden ervaren: het weidse landschap ligt zichtbaar laag.
Colofon
Bron: Noordboek
