Onderdendam - dorp in Groningen
Onderdendam
Onderdendam is een vaartdorp dat in de 16de is ontstaan en tot wasdom is gekomen door zijn strategische ligging. In de middeleeuwen was het een sompig gebied. Het kruispunt van land- en vooral waterwegen ontwikkelde zich in het begin van de 17e eeuw tot belangrijke haven- en overslagplaats aan het Winsumerdiep. Bij het kruispunt en langs de waterwegen vestigden zich neringdoenden, koop- en ambachtslieden. De economie kreeg in 1653 opnieuw een impuls na de opening van het Boterdiep, de waterverbinding met Groningen.
In 1811 werd Onderdendam bestuurscentrum van de gemeente Bedum. Het kantongerecht en het belastingkantoor werden er gevestigd. De gebouwen voor de belangrijke openbare functies kwamen het dichtst bij de kruising van vaarten te liggen. In het centrum tegenover de brug verrees in 1621 het Waterschaps- of Zijlversterhuis. Het werd in 1660 vergroot en verhoogd; aan de rechterzijde is het koetshuis neergezet. Na latere verbouwingen is het geheel gepleisterd. Recht hiertegenover staat het eveneens wit gepleisterde oude Regthuis, ooit twee lagen hoog. Op de andere hoek, aan het begin van de Middelstumerweg, is het kantongerecht te vinden. In een dwarsvleugel die deels over het diep steekt zat de rechtszaal met daaronder de gevangenis.
Toch was Onderdendam tot 1840 geen kerkdorp. Sinds 1826 werd al gekerkt in de tot Menkeweer behorende school aan de Warffumerweg en twee jaar later gingen de kerkgemeenschappen van Menkeweer en Onderwierum samen op in de nieuwe gemeente Onderdendam. Pas in 1840 werd de hervormde kerk aan het Winsumerdiep gebouwd. Nadat het tracé van de spoorweg Groningen-Delfzijl in 1884 het dorp niet aandeed, is Onderdendam in belang geleidelijk overvleugeld door Bedum.
De belangrijkste bebouwing staat langs het Winsumerdiep, aan de Uiterdijk en de Bedumerweg, waar ook de expressionistische gereformeerde kerk oprijst. Aan de andere kant van het Boterdiep staan ook deftige panden. Dankzij de historische sporen in een schilderachtige samenhang heeft Onderdendam de status van beschermd dorpsgezicht gekregen.
Colofon
Bron: Noordboek
