Oldenzijl - dorp in Groningen
Oldenzijl is een oud dijkdorp in een streek die mogelijk al in de 11e eeuw bewoond raakte. Boeren vestigden zich op verhoogde erven, podia, in het stroomgebied van de Fivel. Enkele van deze hoogten, die geleidelijk zijn opgehoogd tot huiswierden, kunnen nog worden herkend. De dijk, die omstreeks 1200 van Uithuizen naar Garsthuizen werd gelegd, was een van de eerste in het Fivelgebied. Het leven was veiliger achter de dijk en het cultuurland won aan kwaliteit. Het overtollige water van het Oosterambt moest wel worden geloosd. Dat gebeurde door een zijl in de dijk. Toen meer land werd ingepolderd en de sluis zijn functie verloor werd de nederzetting op de dijk Oldenzijl genoemd. In de middeleeuwen werden de namen Oldenzile en Alda Sile gebruikt.
De kerk staat op een hoog kerkhof. Het is een gaaf kerkje, in de eerste helft van de 13e eeuw opgetrokken in baksteen. Het westelijke gedeelte is iets eerder gebouwd dan de oostzijde, die vooral met de apsissluiting rijke vormen in romano-gotiek vertoont. Nissen worden omlijst en gefankeerd door zuiltjes met kapitelen, de twee boven elkaar geplaatste zones worden bekroond door rondboogfriezen. Dit excellente vakwerk is allemaal in baksteen uitgevoerd. De vrijstaande toren is in 1829 gesloopt. Ten westen van de kerk is een paar jaar geleden het jongste bouwwerk van het dorp tot stand gekomen: onder één lang dak basisschool De Schutsluis, een Daltonschool, en dorpshuis Lutje Brussel.
Oldenzijl is nooit sterk gegroeid. Het bestaat vooral uit lintbebouwing aan de zuidzijde van de Oldenzijlsterweg, een reeks meest uit het begin van de 20e eeuw daterende eenvoudige woningen, waarvan nummer 15 aanspraak maakt op de plek te staan van het Oude Rechthuis. In het verlengde loopt de Zuiderweg met twee boerderijen met dubbele kapschuren: de Korenaar en de Eenkemaheerdt. Aan de andere fank ligt de Hommesweg, met vooral kleine huisjes dwars op de hoofdas.
Colofon
Bron: Noordboek
