©: Nieske Riemersma

Niezijl is een dijkdorp, ontstaan bij een zijl, een uitwateringssluis in de zeewering voor de polder Okswerder Uiterdijk. Het Hoerediep stroomde vanuit het zuidwesten en ontlastte het westen van Vredewold van overtollig water. Daarin lag de Bomsterzijl; een bom was een laag, door water omringd gebied. Voor de waterafvoer van het oosten van Vredewold werd in de 16^e eeuw het Niezijlsterdiep gegraven. Even oostelijker dan de Bomsterzijl kwam de Nijesloterzijl, later afgekort tot Niezijl. Deze naam werd ook gegeven aan het dorp dat zich later aan weerszijden van de dijk ontwikkelde. Het hoge profel is het best bij de brug over het Niezijlsterdiep te ervaren.

Het was een strategische plek aan de hoofdweg van Groningen naar Friesland en er is een schans aangelegd. Nadat de Spanjaarden in 1581 de slag bij Noordhorn hadden gewonnen, hield de schans het. Door het openen van de sluis lagen de landerijen tot bij Enumatil onder water. De schans is later opgeruimd. De aanleg van de rondweg om het dorp in 1953, de Friesestraatweg, is in de jongste geschiedenis een belangrijk wapenfeit. Het verkeer dat zich daarvoor door het dorp wrong, rijdt er nu omheen.

Het dorp werd in 1656 erkend als zelfstandig kerspel. De dorpskerk is in 1661 achter de bebouwing van de Hoofdstraat op een ruim kerkhof gesticht. Het is een zaalkerk met een rechte koorsluiting. Het muurwerk wordt door pilasters geleed en heeft grote rondboogvensters. De houten dakruiter kwam in 1862 op de westelijke gevel. Ten oosten van de kerk staat de pastorie, een blokvormige, onderkelderde notabele woning van omstreeks 1870. Aan de Hoofdstraat met gevarieerde, meest bescheiden en compacte bebouwing valt nummer 27-29 op. Het pand heeft een hoog zadeldak en pilasters in de voorgevel. Het dateert uit de 17^e eeuw, maar de bepleistering is uit de 19^de eeuw.

Oude Haven 19 heeft een 18de-eeuws voornaam diep voorhuis en een schuur, als een kleine kop-rompboerderij.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Nieske Riemersma