©: Peter Karstkarel

Kruisweg is een dorp dat in de loop van de 19^de eeuw als buurschap is ontstaan, maar pas in de 20^e eeuw zijn naam kreeg. De bebouwing staat aan elkaar kruisende wegen, vandaar. Hier vestigden zich vanaf het begin van de 19^de eeuw boerenarbeiders. Op een noordelijke kwelderwal was aan het eind van de 12^e eeuw al een dijk aangelegd, de eerste complete indijking van Noord-Groningen. Bij deze Oude Provinciale Dijk waren boerderijen gesticht aan de Dijksterweg. Vanaf het begin van de 19^de eeuw lonkten de opgeslibde kweldergronden en na volgende bedijkingen konden deze nieuwe polders in cultuur gebracht worden. In de omgeving van Kruisweg waren het van west naar oost de Hornhuisterpolder in 1806, de Zevenboerenpolder in 1802, de daar ten noorden van liggende Julianapolder in 1923 en de Bokumer- en Ikemapolder in 1809 en 1815.

Intussen mag Kruisweg zonder reserve een dorp worden genoemd omdat deze volkrijkste arbeidersbuurt van het noorden in 1931 een kerk kreeg. Zij is aan de Leensterweg gebouwd en kreeg de naam Eben Haëzer. Het is een bouwwerk in zakelijk expressionistische vormen met een geveltorentje. Ernaast staat de pastorie in een duidelijk baksteenexpressionisme. Niet overal aan het wegenkruis staat de bebouwing gelijkmatig. Aan de westkant van de Marneweg is de bebouwing van dwarsstaande huisjes vooral aan de noordzijde te vinden, aan de oostkant vooral zuidelijk. Aan de naar het noorden lopende Hogeweg staan ze eerst oost en vervolgens west. De Leensterweg kreeg wel een gelijkmatige lintbebouwing. Het schilderachtigste huisje staat bij de kruising, een fraai gerestaureerde krimpwoning.

Even buiten het dorp was van 1839 tot 1964 de cichoreifabriek van Musschenga in bedrijf; de gebouwen herinneren hier nog aan. De cichoreiteelt is verdwenen, een nieuw gewas is de bloembol. Het Trainingscentrum voor Bloembollen Noordwest-Groningen en NoordoostFriesland is aan de Groene Wierde gevestigd.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Peter Karstkarel