Kommerzijl - dorp in Groningen
Het dijkdorp Kommerzijl is als Opslachterzijl in de late 16e eeuw ontstaan. Na de inpoldering in 1570 van een stuk land in het stroomgebied van de Lauwers, moest in de Oosterwaarddijk en de Hoge Dijk een spuisluis komen. Het water van de Riet met waterlopen die vanuit de richting van Niezijl en Niehove kwamen, moest geloosd kunnen worden. De zijl werd genoemd naar een intussen vervallen schans die hier ter bescherming van de zoutwinning, de zelnering, door de heren van Ewsum was opgeworpen en die de Opslach of Upslachte heette. In het midden van de 17e eeuw kwam er een tweede sluis die de Kommerzijl werd genoemd, mogelijk naar de waterkom waar schepen konden wachten tot de sluisdeuren bij afgaand water werden geopend. Na aanslibbing van land kon het water verder door de Kommerzijlsterrijt om uit te monden in het Reitdiep bij het huidige Electra. Vanaf de afdamming van het Reitdiep in 1876 werd de oude dijk pas slaperdijk.
Van het huidige sluiscomplex, tot stand gekomen omstreeks 1900, ontbreken de deuren en lijkt het een brug met overmaatse brughoofden en middenpyloon. ‘Buitendijks’ staat aan de westzijde een 19de-eeuws huis, mogelijk het oude waarhuis, en aan de oostzijde een kleine sluiswachterswoning uit 1902. Ertegenover, aan het begin van de Pamaweg, vinden we een expressief hoekpand van kalkzandsteen met een afronding op de hoek. Aan de Pamaweg en het eerste gedeelte van de Dorpsstraat ligt achter de oude dijk de oudste bebouwingsstreek. In de dorpskern liggen ‘binnendijks’ aan weerszijden kades langs het Kommerzijlsterdiep met vrij compacte, afwisselende en schilderachtige bebouwing. De naar het zuiden lopende arm van de Dorpsstraat vertoont zulke sterk verschillende bebouwingstypen en volumes dat er weinig samenhang bestaat. Aan een zijpad staat een achtkante molenromp die tot woonhuis is verbouwd. Vanouds is Kommerzijl geen kerkdorp, maar omstreeks 1900 hebben de gereformeerden aan de Kerkstraat een finke zaalkerk gebouwd.
Colofon
Bron: Noordboek
