Heiligerlee - dorp in Groningen
Heiligerlee
Heiligerlee is een wegdorp van middeleeuwse oorsprong. Het heette aanvankelijk Oosterlee. Het dorp ligt op het hoogste gedeelte van de zandopduiking van het zogeheten schiereiland van Winschoten en heeft niet te lijden gehad van stormvloeden. Omstreeks 1239 is hier het premonstratenzer vrouwenklooster Mons Sinaï gesticht. De naam Heiligerlee betekent: op de heilige heuvel. Bij het klooster vond op 23 mei 1568 de Slag van Heiligerlee plaats; het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Graaf Adolf van Nassau van de Staatse en graaf van Aremberg van de Spaanse troepen zijn gesneuveld. Het klooster bleef gespaard. Het toen al opgeheven klooster is in 1624 bij een inval wel beschadigd geraakt. Daarna is het afgebroken; de laatste resten in de 18e eeuw.
Op de plek van het klooster is in 1863 in het plantsoen in een fauwe bocht van de Provincialeweg een obelisk ter nagedachtenis aan de Slag geplaatst. Deze hield geen stand en in 1873 is het grote monument voor graaf Adolf opgericht. Het verbeeldt de dodelijk gewonde graaf aan de voeten van de Nederlandse Maagd. De groep op een hoge sokkel is ontworpen door kunstschilder J.H. Engelberger en architect P. Schenkenberg.
In 1795 vestigde klokkengieterij A.H. van Bergen zich in Heiligerlee. Het bedrijf goot kerkklokken en carillons. Na vernieuwing van de fabriek in 1862 werden ook torenuurwerken en brandspuiten vervaardigd. Het bijna kloosterachtige bouwwerk kreeg in 1942 zijn klokkentoren en is nu klokkenmuseum. De dorpskerk, de in 1873 gebouwde Graaf Adolfkerk, is een gepleisterde zaalkerk met een klokgevel en een dakruiter. De oudere dorpsbebouwing staat voornamelijk langs de Provincialeweg en bestaat uit arbeidershuizen en burgerwoningen uit de eerste helft van de 20e eeuw. Op nummer 64 is een kleine Oldambtster boerderij te vinden, aan Halteweg 5 ligt een grote met een breed voorhuis met omlijste middenpartij.
Op de hoek van de Halteweg staat een fraai expressionistisch pand met hoektorentje uit circa 1930.
Colofon
Bron: Noordboek
