©: Peter Karstkarel

Garsthuizen is een dijkdorp, eind 12^e eeuw ontstaan na de aanleg van de Fiveldijk, een van de eerste in dit gebied. De bebouwing ligt vooral aan weerszijden van de oude dijk, de Smydingeweg. De dorpskerk staat op een hoog terrein tegen de dijk aan. Ook enkele boerderijen staan op huiswierden. Ten noorden van Garsthuizen stond Dijkumborg, waar het geslacht Starkenborgh woonde. Deze familie leidde in 1566 een beeldenstorm.

Deze beeldenstorm vond plaats in de middeleeuwse voorgangster van de huidige kerk van 1871. De kerk bevat de grafkelders van de Tjarda van Starkenborghs. Het is een driezijdig gesloten zaalkerk en een geveltoren die thans zijn spits mist. De muren met rondboogvensters zijn met cementpleister gestuukt. De kerk verkeert in desolate staat. Op het kerkhof zijn 18de_ en 19de-eeuwse gebeeldhouwde grafzerken te vinden. Op de begraafplaats staat een opmerkelijk baarhuisje. Het is in 1927 gebouwd naar ontwerp van architect Willem Reitsema, een vierkant bouwwerkje met expressief metselwerk en een getoogd dak met dakruiter en spits.

Op de splitsing van wegen in het centrum staat een uit 1758 daterend eenvoudig, schilderachtig woonhuis met schuur. Schuin ertegenover vinden we dorpshuis ’t Binhoes. Aan de Smydingeweg staan verder vrijstaande woningen uit de eerste helft van de 20^e eeuw, waaronder op nummer 7 en 9 notabele woningen van vlak voor 1900 met middengang en een expressieve villa uit ongeveer 1935 op nummer 26.

Ten oosten rijst buiten het dorp de in 1839 gebouwde molen De Hoop op, een houten achtkante koren- en pelmolen met stelling op een bakstenen romp. Met de schuur en de kop-hals-rompboerderij Sydingheheerd uit 1742 vormt het een karakteristiek geheel.

Ten noorden ligt aan het streekje Garsthuizer Voorwerk een boerderij uit 1929 met deze naam, naar expressief ontwerp van architect B. Jager. Aan de Dijkumerweg staan nog enkele grote boerderijen, zoals de Hissema- en Ypemaheerd.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Peter Karstkarel