Garrelsweer - dorp in Groningen
Garrelsweer is een vroeg-middeleeuws vaartdorp aan de Delf, de voorganger van het kanaal Damsterdiep, en was al in de 11e eeuw een belangrijke plaats. Het dorp kreeg namelijk in 1057 een aantal rechten – van munt, markt en tol – waardoor het tot een stad had kunnen uitgroeien. Later in de middeleeuwen is het door het nabijgelegen Loppersum in belang overvleugeld. De langgerekte bebouwingslinten zijn zowel aan de Rijksweg aan de noordzijde als aan de Stadsweg ontstaan.
De dorpskerk kwam, ter vervanging van een ouder bouwwerk, in 1912 tot stand. De slanke kerk met een eveneens slanke toren met dwarsgeplaatst zadeldak heeft traditionele hoofdvormen, maar is in detail vrij zakelijk uitgevoerd. Het vrij hoge kerkhof bevat reeksen gebeeldhouwde zerken. De gereformeerde kerk is in 1908 tot stand gekomen met een slanke geveltoren met spits. Het gebouw staat nabij de verkeersbrug over het Damsterdiep, waar ook café De Brug aan het water ligt. Aan deze kant van het dorp staat aan weerszijden van de Stadsweg gevarieerde bebouwing van ongeveer 1880 tot de jaren vijftig.
Aan de Trekweg op de noordelijke oever, bij de houten klapbrug, is de gevarieerde bebouwing van bescheiden woningen compact. In dit westelijke gedeelte staan ten zuiden van het diep aan de Stadsweg woningen en enkele interessante boerderijen, zoals nummer 45 met een uitgebouwd zomerhuis met een driezijdige sluiting uit ongeveer 1860 en de enkele tientallen jaren jongere boerderijen op de nummers 44 en 18 met neoclassicistische voorhuizen.
Ten zuidoosten ligt de omstreeks 1868 gestichte steenfabriek Enzelens die in 1969 werd gesloten. De droogloodsen liggen aan de Stadsweg. Aan de rand van het dorp, Stadsweg 124 en verder, zijn arbeiderswoningen te vinden. De grote boerderij Tjassenheerd met een in neorenaissance sierlijk gepleisterd voorhuis uit 1874 vormt met de fabriek ernaast een fascinerend contrast. De mooiste boerderij, Wester Enzelens in goed verzorgde neorenaissance uit 1883, staat aan de andere kant van het dorp aan de Wijmersweg.
Colofon
Bron: Noordboek
