©: Peter Karstkarel

In de vroege middeleeuwen groeiden enkele huiswierden aan elkaar en zij vormden zo het wierdedorp Farmsum. Van de 10de tot de 12^e eeuw komt het voor als Fretmarashem, Fertmereshem en Fermeshem. De middeleeuwse kerk op de wierde had een spreekwoordelijk scheve toren. In de late middeleeuwen stond de Borg Farmsum aan de zuidkant van de wierde, een grote burcht, mogelijk 13de-eeuws en vanaf de 14^e eeuw bewoond door de Ripperda’s. Aan het begin van de 15^e eeuw werd de borg door de Groningers aangevallen. Tot 1687 bleven de Ripperda’s eigenaar van de borg, daarna kwam het geslacht Rengers. Nadat deze familie was uitgestorven, is de borg in 1811-’12 gesloopt. Het deel van de wierde waarop de borg had gestaan is in 1882 afgegraven. De borgstee bleef daarna onbebouwd.

Op de overgang naar het Pijpplein bij de kerk is de hoogte van de wierde te merken. De scheve toren voor de middeleeuwse kerk is in 1857 vervangen door een buitengewoon rijzig exemplaar met een sierlijke bekroning van een balustrade, een ui-vormige bekroning en daarbovenop nog een meervoudige lantaarn met spits. De nieuwe kerk, een grote neoclassicistische hallenkerk, kwam in 1869 tot stand.

Ertegenover staat de pastorie uit circa 1870, nu in gebruik als dorpstrefpunt. Farmsum bezit enkele boeiende straten: de Molenstraat met compacte, aaneengesloten bebouwing en de Nieuweweg met jongere vrijstaande woningen, waarbij aardige villa’s. Ten noorden daarvan liggen de oude sluizen van het Eemskanaal en de sporen van die van het Damsterdiep. Bij de oude zeesluis en het uitwateringskanaal is in 1811 molen Aeolus opgericht. De korenmolen, een hoge, achtkante bovenkruier met stelling op een bakstenen onderbouw, is in 1976 naar de Borgshof verplaatst. Ten zuiden van Farmsum is in 1965 de omlegging van het nieuwe Eemskanaal met grote zeesluizen gekomen. Aan deze kant wordt het dorp omringd door bedrijventerreinen en een uitbreidingswijk.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Peter Karstkarel