©: Peter Karstkarel

Enumatil is een kruisdorp waar dijk en vaart elkaar kruisen. De dijk was er het eerst, een middeleeuws onderdeel van de waterwerken van de abdij van Aduard. De eerste brug zou hier al in 1445 zijn geslagen. Mogelijk was dit een til, een vaste brug. In de 16^e eeuw werd het in het latijn ‘ad Emonis pontem’ genoemd. Het zal een til van een Eme of Enema zijn geweest. Er was pas sprake van een nederzetting nadat het Hoendiep in 1656 voor de scheepvaart was gekanaliseerd.

Zo ontstond een dijkstreek met enige bebouwing en aan de oevers van het diep werden ook wat woningen gebouwd. Veel stelde het niet voor; Enumatil telde in 1744 slechts veertien woningen. Op de verbindingsweg naar Groningen met de barrière van het water lag het strategisch. Om de nederzetting heeft dan ook een schans gelegen. In 1838 kon Enumatil zich door de stichting van een dorpskerk, inmiddels als woning in gebruik, een dorp noemen. In 1846 kwam er als gevolg van de afscheiding (1839) een kerk bij. Deze iets achteraf aan de Dorpsstraat gebouwde kerk is in 1921 uitgebreid en van een geveltoren voorzien. Na de doleantie gingen de gereformeerden eerst samen; later volgde de scheuring. Aan de oostzijde van het Hoendiep bouwden de synodale gereformeerden in 1955 een nieuwe kerk, een achtkant die de acht dorpen en buurschappen die hier kerken symboliseert.

De achtkante korenmolen met stelling en bakstenen onderbouw Eben Haëzer vormt het hoogtepunt van het dorp. Hij verving in 1907 een afgebrande molen uit 1834. Aan de Dorpsstraat en aan de kaden van het Hoendiep staat vrij compact de ingetogen bebouwing van dwarsgeplaatste woningen en huizen met een al dan niet afgewolfde geveltop. Een enkel groter pand en een boerderij variëren dit beeld.

Aan het Molenpad staan de vrijstaande woningen niet op een kade maar aan een groene oever. De brug is recent geheel vernieuwd.

Colofon

Bron: Noordboek

© Foto voorblad: Peter Karstkarel