Den andel - dorp in Groningen
Den andel
Den Andel is een dijkdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan aan de Oude Dijk die in het midden van de 13e eeuw is gelegd en langs de Streekweg die daar haaks op staat. Daar is de kerk gesticht. In de middeleeuwen kwam het onder meer voor als Andleda; andel is kweldergras. De streken zijn naar elkaar toegegroeid.
Na de bedijking van de Noordpolder in 1811 nam de werkgelegenheid toe, verdichtte de bebouwing langs de Oude Dijk en kreeg Den Andel het karakter van een arbeidersdorp. Er werden twee molens opgericht, waarvan één nog bestaat. Op de hoek van de streken verrees een grote herberg, waar het wapen van Turkije uithing. Het dorp kreeg naar het zuiden een ontsluiting via het Andelermaar dat bij Rasquert in het Rasquerdermaar uitkomt.
De eenvoudige, vele malen verbouwde kerk dateert uit het midden van de 13e eeuw; de oostelijke sluitmuur laat een romano-gotisch karakter zien. De zaalkerk is geopend met brede spitsboogvensters die kleinere vensters vervangen. Binnen is de ruimte overdekt met ribloze koepelgewelven. Ze behoren tot de vroegste gewelven in Groninger dorpskerken.
Bij de laatste restauratie zijn 13de-eeuwse gewelfschilderingen gevonden. De vrijstaande klokkentoren dateert uit de 14e eeuw, is ongeleed en gedekt met een tentdak met een dakruiter. De pastorie naast de kerk is een deftig gelegen notabele woning in mengstijl uit 1886. Schuin ertegenover ligt de algemene begraafplaats met een fraai toegangshek.
Aan de Oude Dijk rijst De Jonge Hendrik op, een pel- en korenmolen met stelling op een bakstenen onderbouw, gebouwd in 1875. Het molenaarshuis met afgewolfd dak is van ongeveer 1880, de schuur is wat jonger. Aan de Oude Dijk en de Oosterweg staan de arbeiderswoningen, voornamelijk dwarsgeplaatste uit de tientallen jaren rond 1900, in een mooi ritme langs de weg. De Streekweg en de Kruisweg hebben ook jongere bebouwing. Slechts een enkele notabele woning of boerderij varieert dit beeld.
Colofon
Bron: Noordboek
